dinsdag 4 september 2012

De 5 criteria bij het opvoeden van hoogbegaafde kinderen

Zegt ook jouw omgeving dat je de hefitge emoties en het eigengereide gedrag van je hoogbegaafde kind gewoon 'stevig aan moet pakken'?  Laat je niet kisten. Hoogbegaafde kinderen hebben wel degelijk sturing nodig, maar 'stevig aanpakken' zal op termijn niet helpen. Er zijn effectievere manieren.

Hoogbegaafde kinderen zijn intense, gedreven, onderzoekende en onafhankelijke denkers. Mooie eigenschappen die essentieel zijn om tot grootste resultaten te komen. Toch vergt het van ouders heel wat energie en creativiteit om er mee om te gaan. Als kinderen bijv. weigeren te doen wat je zegt en je regels ter discussie stellen, kan die onafhankelijke manier van denken soms hoogst frustrerend uitpakken en is de kans groot dat je boos wordt en het afstraft. Mijn missie is dat we we de intense en innovatieve aard van hoogbegaafde kinderen als hun kracht kunnen (blijven) zien en manieren vinden om het in goede banen te leiden i.p.v. te 'corrigeren'. 

Het probleem waar ouders van hoogbegaafde kinderen vaak tegen aan lopen is dat de gangbare manier van opvoeden niet past bij de aard van hun kinderen. In onze maatschappij is straffen en belonen de meest gebruikte manier van opvoeden. Het doel is dat kinderen zich leren conformeren. Maar 'conformeren' botst met de creatieve, onderzoekende, onafhankelijke aard van hoogbegaafde kinderen. Straffen en belonen werkt vaak averechts.
 
Wat deze kinderen (naast voldoende cognitieve uitdaging waarin ze hun ei kwijt kunnen) nodig hebben is ferme, vriendelijke sturing waarin verwachtingen helder zijn en waarbij ze ondersteund worden om hun eigen passende weg te vinden. Er ontstaat een heel andere dynamiek als ouders, in plaats van te straffen of te belonen, zich richten op ‘leren’, het zoeken naar oplossingen en het helpen ontwikkelen van zelfdiscipline, verantwoordelijkheid en probleemoplossende vaardigheden. 
Overgenomen van Positive Discipline - Jane Nelsen
Grenzen stellen is niet het zelfde als straffen.
Vaak zijn mensen bang dat ze over zich heen laten lopen als ze geen straf meer geven. Straf geeft hen een gevoel van controle, zeker als het op de korte termijn werkt. Toch zijn er effectievere manieren om grenzen aan te geven, zonder straf.
Het verschil tussen straf en sturing.
In straf zit verwijt, schuld en veroordeling besloten en een diepgeworteld idee dat een kind moet boeten voor slecht gedrag om zich beter te gaan gedragen. Sturing daarentegen is respectvol naar het kind én naar jezelf én de situatie. Sturing voldoet aan de volgende 5 criteria:
·         Je bent én vriendelijk én ferm tegelijk
·         Je geeft het kind een gevoel van verbondenheid en ertoe te doen
·         Je leert het kind belangrijke vaardigheden en eigenschappen
·         Je nodigt het kind uit te ontdekken hoe bekwaam het is
·         Het is effectief op de lange termijn
Hieronder volgen een paar voorbeelden van het verschil in de praktijk:
 
Situatie
Straf
Vriendelijke en ferme sturing
Je kind speelt te wild met het speelgoed
Boos terechtwijzen: Stop daarmee!; je bent veel te wild. Zo gaat het stuk!!!
Je pakt het speelgoed, legt het weg en zegt vriendelijk “laat me maar weten wanneer je er rustig mee kunt spelen”.
Als je kind zegt rustig te kunnen spelen maar wild blijft spelen, leg je het speelgoed alsnog weg en zeg je : “ik laat het je weten wanneer je het weer mag proberen.”
Je kind stelt de ene vraag na de andere en je hebt geen zin meer om erop in te gaan.
Boos: houd nog toch eens even je mond!
Ik ben toe aan rust en ga zolang we onderweg zijn niet meer antwoorden. (en je vervolgens niet laten verleiden om toch te antwoorden)
Je kind knoeit nogal tijdens het eten. De hagelslag ligt overal.
Boos: Knoeipot!Ruim het maar even op!!!
Wil je de hagelslag met de veger of met de stofzuiger opruimen?
Kind :”doe jij het maar, jij wilt het toch schoon?!”
Jij: vriendelijk en ferm: “dat is de keuze niet,  de veger of de stofzuiger, jij mag kiezen.
Accepteer zijn frustratie, herhaal je punt op vriendelijke toon tot hij het doet. Ga niet in discussie
 
Woede en frustratie in reactie op je grens hoeft niet te betekenen dat je je kind respectloos hebt behandeld. Hoogbegaafde kinderen zijn gevoelige kinderen dus de kans is groot dat hun reacties heftig zijn.  “Nee” zeggen of bij je punt blijven in een situatie die daarom vraagt is respectvoller en liefdevoller dan ja zeggen in zo’n situatie. Respecteer de gevoelens van het kind, ga niet in discussie en blijf zelf vriendelijk en respectvol.


Vriendelijk zijn is iets anders dan toegeeflijk zijn. Hieronder het verschil:
 
Toegeeflijk
Vriendelijk
Het je kind naar de zin maken ten koste van jezelf of wat nodig is in de situatie
 
Respect hebben voor je kind én jezelf én de situatie. Grenzen stellen zonder verwijten en veroordeling.
Beschermen tegen teleurstelling en frustratie
 
Gevoelens valideren
– ik zie dat je teleurgesteld bent ....
Redden
Vertrouwen hebben in het kind

De ene ouder is geneigd om alleen ferm (zonder ook vriendelijk) te zijn, een ander om alleen vriendelijk (zonder ook ferm) te zijn en vaak wisselen mensen van alleen ferm naar alleen vriendelijk en visa versa.  Het vergt een andere manier van kijken, creativiteit en oefening om zowel ferm als vriendelijk tegelijk te zijn.

In de komende blogs zal ik tools uitwerken over hoe je ferme, vriendelijke sturing kunt geven zonder straf. Het lastige van concrete opvoedtips is dat ze als ze uit hun context worden gehaald een onbedoeld eigen leven gaan leiden. Iedere tool kan je inzetten om een kind “de les te leren” of om een kind te ondersteunen om iets te leren. Er is een groot verschil tussen die twee en een kind voelt dat feilloos aan. Als je in het voorgaande voorbeeld speelgoed weglegt omdat het kind te wild speelt, kan je dit doen vanuit boosheid, verwijt en veroordeling en zal het als straf worden ervaren. Maar je kan het ook vriendelijk doen vanuit respect voor de situatie en het als leermoment inzetten. Een wereld van verschil.
Reflecteer daarom altijd of de manier waarop je een tool inzet voldoet aan de 5 eerder genoemde criteria:
  • ben je én vriendelijk én ferm tegelijk
  • geef je het kind een gevoel van verbondenheid en ertoe te doen
  • leer je het kind belangrijke vaardigheden en eigenschappen
  • nodig je het kind uit te ontdekken hoe bekwaam het is
  • is het effectief op de lange termijn.
  •  
Wie meer wil lezen over ferme, vriendelijke sturing zonder straf, raad ik de  "Positive Discipline" boeken van Jane Nelsen aan. Zij heeft voor iedere leeftijdscategorie een praktisch boek geschreven. Mijn blogs zullen vaak op haar boeken zijn gebaseerd.

Inspiratie opdoen en oefenen? Volg een training. Klik voor meer informatie op http://buromare.nl/training-ouders-hoogbegaafde-kinderen-regio-den-haag


Als je de ideeën uit dit bericht waardevol vindt dan kun je ze helpen verspreiden via de buttons onder aan de pagina. Samen bouwen we aan een prettig passend opvoedingsklimaat voor hoogbegaafde kinderen.

Hartelijke groet,
Marieke van der Zee
 






2 opmerkingen: